• Anasayfa
• Hakkımızda
• Gizlilik Sözleşmesi
• İletişim

Sera gazları (metan, karbondioksit, florlu gazlar, nitröz asit gibi) ormansızlaşma, tarımsal uygulamalar, endüstriyel faaliyetler, enerji üretimi için fosil yakıtların kullanılması gibi nedenlerle atmosfere salınır. Bu salınmaya emisyon denir. Söz konusu gazlar çok fazla olduğunda ısıyı hapseder ve sera etkisi oluşur. Bu nedenle küresel anlamda ortalama sıcaklık artar. Karbon nötr ve iklim nötr terimleri ile de ifade edilebilen “net sıfır” basitçe, toplam sera gazı emisyonlarının çevreden uzaklaştırılan emisyonlara eşit veya bundan daha az olması anlamına gelmektedir. Net sıfır, yüzyılın ikinci yarısında küresel ısınmanın azaltılması için uluslararası düzeyde üzerinde mutabık kalınan bir hedeftir. Bu, emisyon azaltımı ve dengeleme yoluyla uzaklaştırmanın bir kombinasyonu ile başarılabilir. 1988 yılında kurulmuş olan Hükumetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 2018 yılında yayınladığı bir raporda 1,5 santigrat derecelik ısınmanın daha sık ve şiddetli kuraklıklar, sıcak hava dalgaları ve yağışlar da dahil olmak üzere çok ciddi iklim değişikliği etkilerine yol açma riski taşıdığını, ancak bu etkilerin 2 santigrat derecede önemli ölçüde daha kötü olacağını ortaya koymuştur.

Paris İklim Anlaşması

Bilimsel verilere göre iklim değişikliğinden kaynaklanabilecek olumsuzluk ve felaketleri engellemek, dünyayı korumak ve daha yaşanılır hale getirmek için küresel sıcaklığın 1,5 santigrat derece ile sınırlandırılması gerekmektedir. Şu andaki sıcaklık artışının 1800’lü yılların sonuna göre 1,1 santigrat derece daha fazla olduğu ve sera gazı emisyonlarının, özellikle karbondioksitin yükselmeye devam ettiği bilinmektedir. Fransa, Paris’te 2015 yılında BM tarafından düzenlenmiş olan iklim değişikliği taraflar konferansında (21. iklim değişikliği konferansı: COP21), 196 katılımcı ülke tarafından kabul edilip onaylanan, 22 Nisan 2016’da 191 ülke tarafından imzalanan ve yürürlüğe giren Paris Anlaşması, uluslar arası bağlayıcılığı olan bir anlaşmadır. Paris Anlaşmasının hedefi küresel sıcaklık artışını 2 santigrat derecenin altında tutmak, mümkün ise 1,5 santigrat derece ile sınırlamaktır. Anlaşma, emisyonların 2030 yılına kadar yüzde 45 azaltılması, 2050’ye kadar net sıfır hedefine ulaşılması gerektiğini öngörmektedir. Paris Anlaşması, iklim değişikliği ile mücadeleye ve uyum sağlamaya yönelik olarak birçok ulusu bir araya getirmesi ve bağlayıcı olması nedeniyle bir dönüm noktası kabul edilir.

Net Sıfır Emisyon Nedir? Karbon Net Sıfır Hedefleri ve Taahhütleri Nelerdir?

Net Sıfıra Ulaşma Çabaları ve Taahhütler

Birçok ülke, işletme ve kurum, net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için taahhütlerde bulunmaktadır. En fazla kirletici olan ülkeler ( içlerinde Çin, ABD, Hindistan ve Avrupa Birliği de bulunan 140 ülkeden fazlası) net sıfır hedeflerini belirlemişlerdir. Binlerce şehir, şirket ve kurum küresel emisyonları 2030’a kadar yarıya indirmek için acil eyleme geçme sözü vermişlerdir. Türkiye, imzalamış olduğu anlaşmayı 2021 yılında resmi olarak tanımış, Resmi Gazetede yayımlamış ve yürürlüğe koymuştur. Böylece anlaşmaya taraf ülke sayısı 192’ye yükselmiştir. 2021 Şubat ayında taraf sayısı, Avrupa Birliği dahil 194’e ulaşmıştır. Türkiye,hedef olarak 2053 yılını göstermiş, bu tarihte net sıfır emisyonun sağlanabileceğini öngörmüştür. Net sıfır taahhütlerine yönelik net, güçlü standartlar geliştirilmesi ve uygulanması için 2022 yılında BM tarafından bir Üst Düzey Uzman Grubu kurulmuştur. Bu grup tavsiyelerini 8 Kasım 2022 tarihinde Mısır, Şarm El Şeyh’te gerçekleştirilen COP27’de (27. iklim değişikliği konferansı )sunmuştur. İklim değişikliği konferansının 28.si olan COP28, Dubai’de 2023 yılında gerçekleştirilmiştir. COP29 olarak adlandırılan 29. BM İklim Değişikliği Konferansı Kasım 2024’te (Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de ) gerçekleştirilecektir.

Birçok hükumetin net sıfır emisyon taahhüdünde bulunması cesaret vericidir. Bununla birlikte, ulusal net sıfır hedefleri, hedef yıla; hangi emisyonların ve ekonomik sektörlerin kapsandığına; ülkenin kendi sınırları dışındaki azaltımları veya uzaklaştırmaları kullanmayı amaçlayıp amaçlamadığına; karbondioksit uzaklaştırmalarının rolüne; net sıfır hedefinin iki ayrı azaltım ve uzaklaştırma hedefinden oluşup oluşmadığına; yönetişim ve planlama süreçlerine ve hakkaniyete ilişkin hususlara göre değişiklik göstermektedir.

Dünyanın Ne Kadarında Net Sıfır Taahhütü Var?

Birçok ülke karbon nötrlüğü taahhüdünde bulunmuştur. Ancak taahhüt ne kadar erken olursa o kadar iyidir ve taahhütlerin çoğu 2050 yılı civarında yoğunlaşmaktadır. Netzerotracker web sitesi ülkelerin taahhütlerini takip etmekte, kaydını tutmaktadır. Kasım 2023 itibarıyla yaklaşık 145 ülke, küresel emisyonların %90’a yakınını kapsayan net sıfır hedeflerini açıklamış veya değerlendirmeyi düşünmektedir. Bunlar arasında, küresel sera gazı emisyonlarının yarısından fazlasını ortaklaşa temsil eden Çin, AB, ABD ve Hindistan bulunmaktadır. En fazla emisyon salan ülke olan Çin, yasal olarak bağlayıcı olmasa da 2060 yılına kadar karbon nötrlüğüne ulaşma taahhüdünde bulunmuştur. ABD, 2050’ye kadar net sıfır sera gazı emisyonuna ulaşma taahhüdünün ana hatlarını çizmektedir. Ancak Çin gibi, yasal olarak bağlayıcı bir hedef belirlememiştir.

Yasal Olarak Bağlayıcı Hedefler

İlk on sera gazı salımcısı arasında yalnızca Japonya, Kanada ve AB’nin yasal olarak bağlayıcı net sıfır emisyon taahhütleri bulunmaktadır. Aralık 2000’de AB’nin üye devletleri, 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarında 1990 yılı seviyelerine kıyasla en az %55 oranında net yurt içi azaltımı yönünde ortaklaşa bağlayıcı bir hedef taahhüt etmişlerdir. İsveç de dahil olmak üzere, sadece altı ülke karbon nötr hedeflerini yasaya geçirmiştir. Bu ülkeler arasında Danimarka, Fransa, Macaristan, Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık bulunmaktadır. Yasada yer alan en erken taahhüt 2045 hedefidir. İsveç ve Almanya’nın 2045 yılı için yasal olarak bağlayıcı net sıfır hedefleri bulunmaktadır. Fransa, Danimarka, İspanya, Macaristan ve Lüksemburg ise hedeflerini 2050 yılı için belirlemiştir. AB, 2050 yılına kadar iklimi nötr hale getirmek için uzun vadeli bir strateji belirlemiştir. Yük paylaşımı anlaşması kapsamında her bir AB ülkesi için spesifik hedefler üzerinde anlaşmaya varılmıştır. Japonya, Kore, Kanada ve Yeni Zelanda 2050 yılına kadar net sıfıra ulaşmayı taahhüt eden yasalar çıkarırken, İrlanda, Şili ve Fiji yasa teklifinde bulunmuştur. Birleşik Krallık’ın 2050 yılına kadar yasal olarak bağlayıcı bir net sıfır hedefi ve 2035 yılına kadar emisyonları %78 oranında azaltmaya yönelik yeni geçici hedefleri bulunmaktadır. Türkiye’nin net sıfıra ulaşma hedefi 2053 yılıdır.

Bir hükumetin bu hedeflere ulaşamaması halinde bu hedeflerin yasal bağlayıcılığının nasıl uygulanacağı açık değildir. Ancak bu tür hedefler hükumetlerin daha stratejik olmasını ve uzun vadeli hedeflere odaklanmasını sağlayabilir.